OVER LEO SCHATZ

Recensies, interviews, columns - er is in een halve eeuw veel over Leo Schatz geschreven. Onderstaand een kleine keuze uit karakteristieke beschrijvingen.

Naar de zon, naar het geluk

Het is werkelijk een genoegen in de zalen van het Hopmanshuis de daar geëxposeerde werken van Leo Schatz te kunnen bewonderen. Tussen de getourmenteerde schilders van deze dagen vormt deze veelzijdige kunstenaar een gezegende verademing. Zijn doeken ademen inderdaad, ze leven, de toeschouwer voelt zich opgenomen, meegenomen in de bevrijdende beweging van de schilderijen (.). Wie dit gave werk aandachtig bekijkt wordt a.h.w. opgetild en zweeft mee. Waar naar toe? Naar de zon, naar het geluk, naar het hart van de schilder die niet meer kan zeggen dat er achter de dingen nog meer, nog veel meer is. (.) Leo Schatz schildert,op basis van een gave techniek, vanuit de kleur en vanuit zijn hart. Wij zijn hem er dankbaar voor dat hij dat gelukkige hart voor ons heeft opengelegd. Overijssels Dagblad, 28 april 1959

Gewoon een schilder alleen

Het is juist, lijkt mij, hem een rasschilder te noemen, die niet meer wil zijn dan die ene schilder die zich waarschijnlijk in de chaos van wat als kunst en trends wordt aangedragen een eenling weet en daar ook met zijn werk, van een lichte poëzie soms doortrokken, voor uitkomt. Een man vooral die kleur bekent. Heel veel kleur die de vorm en de sfeer van zijn werk bepaalt. Gewoon een schilder alleen. Frans Duister in Het Parool, 15 maart 1978

Mensen, in zichzelf opgesloten en eenzaam

Hij schildert zeer kleurrijk. Met korte verftoetsen zet hij grote vlakken op en tovert hij ons mensen voor die, ondanks hun karikaturale zwaarlijvigheid, een lichte indruk maken. Schatz gebruikt geen donkere contouren. De figuren komen door kleurverschil los van hun omgeving te staan en door de vlekmatige manier waarop ze geschilderd zijn, lijken ze te kunnen oplossen in het licht. Het verhaal dat in deze schilderijen wordt verteld, is echter verre van geestig en zeker niet lichtvoetig. Het gaat over mensen die in zichzelf opgesloten zitten en eenzaam zijn. (.) Deze mensen lijken met hun hele lijf te staren in het donkere gat van hun bestaan. Jaap Versteegh in Utrechts Nieuwsblad, 29 december 1981

Haar haar dat op het punt staat haar hoofd te verlaten

In 1960 schilderde hij 'Depression'. Een hoofd, een droevig ei vol vragen in een toegeknepen mond. Misschien vraagt het hoofd zich af:

		hoe	
		hoe moet je
		hoe
		hoe kun je
		(verrek)
		vertalen
		liefde in dood
		dood in verder leven

De schaamte van de schuchtere zich in zijn onschuld schuldig voelend, omdat hij verder leeft (.). Ik denk: 'Al dat werk en dat altijd met Sonja.' En ik hoor Leo zeggen: 'Zonder Sonja was dat allemaal niet mogelijk geweest, was ik geweest als een wiel zonder as.' Ik blijf staan voor een schilderij, een vrouwenhoofd waar wild haar uitspuit. 'Irma speelde graag met haar haar, maakte de vreemdste kapsels. Dit is er één.'

		o je ziet
		zo broos haar
		tegen de wind staan
		en ook de richting	
		in de wind
		van haar haar
		dat op het punt staat
		haar hoofd te
		verlaten

Bert Schierbeek in 'De kleur van Leo Schatz', augustus 1989

Dromerige figuratie, tegenover het onstuimig manifest van Cobra

Er zijn in het oeuvre verschillende perioden te onderkennen maar altijd was er het in zorgvuldige kleurcomposities bevriezen van die bijna ongrijpbare stemmingen van kort geluk, overspoeld door weemoed en eenzaamheid. (.). Een aantal van zijn schilderijen vertoont ook duidelijke verwantschap met Cobra (.). Aan te nemen valt dat hij dezelfde invloeden onderging als de Nederlandse Cobra-schilders (.). Deze experimentelen kozen toch andere wegen dan Schatz die zich meer en meer ging toeleggen op een dromerige figuratie die weinig te maken had met het onstuimige manifest dat in de Cobra-schilderingen besloten lag. Bas Roodnat in NRC Handelsblad, 7 november 1989

Deze man schildert uit zijn tenen

Ergens onder die kleur ligt een grauw verleden. Zelfs de meest moderne technieken zoals röntgenstralen zullen die trieste onderlaag, die weggeschilderde nare herinneringen, niet te voorschijn kunnen toveren. Want kleuren bedekken alles, niet zomaar een oppervlakte, maar een ondoordringbaar veld. Deze man schildert uit zijn tenen, dat voel je. Brabants Nieuwsblad, 21 mei 1993

'O, schitterende feesten van vreugde en pijn'

Ik loop langs het nieuwe overweldigende oeuvre dat de afgelopen paar jaar door de oude Schatz - nu 77 - is neergezet. 'O, schitterende feesten van vreugde en pijn', schreef ik zes jaar geleden bij zijn tentoonstelling in Singer, ik denk: 'Er is nu meer vreugde dan pijn.' 'Kijk goed, de pijn is er nog', hoor ik hem zeggen. (.) Misschien is Schatz de enige die de fakkel van CoBrA heeft opgenomen toen de anderen hem lieten vallen. Journaille (Jan Vrijman) in Het Parool, 29 september 1995

Stille genieter van een klein sigaartje, een goed glas wijn

In het dagelijkse leven ben je een woordvirtuoos, een kleine-grapjesmaker, een stille genieter van een klein sigaartje, een goed glas wijn. Niet je woorden vullen je atelier maar je stilte, je indrukkende palet (.), je penselen, dat zijn de aders waarlangs jij en het leven communiceren. Feller, lichter, helderder dan ooit. Leo, je leeftijdsloze bewegelijkheid, je volhardendheid om ook als het dagelijks bestaan nauwelijks verdraagbaar is toch jouw woordenloze band met het leven voort te zetten, maken je tot een bewonderenswaardig mens. Judith Belinfante ter opening van de expositie in het Joods Historisch Museum, 1995

Altijd een zien met het innerlijk oog tevens

Hij ontleent zijn palet toch, zo meen ik, op een bepaalde manier aan de natuur. Maar hij benadert de natuur niet op een optische maar op een imaginaire wijze. 'Buiten' en 'binnen' betekenen bij hem hetzelfde, zoals ziel en zinnen hetzelfde betekenen. Het zien is voor hem altijd een zien met het innerlijke oog tevens. Een betoverend poëtisch zien van een wereld waarin vele menselijke stemmingen en gemoedstoestanden hun weerklank vinden; de kleuren kunnen uitbundig zijn, de thema's zijn dat vaak niet. Frans Duister ter opening van de expositie in het Singer Museum, 1998

Gadverdamme

Hij droomt in kleuren. Niet in kleur, nee, in kleuren. Bepaalde kleuren die hem bedreigen. Of hij droomt dat hij vervolgd wordt. Terwijl hij dat nooit aan den lijve heeft ondervonden. Door die gevaarlijke situaties lopen altijd kleuren. Hij beschouwt het maar als een beroepsdeformatie. Ook als hij bijvoorbeeld geconcentreerd naar Nova kijkt, denkt hij ineens: 'Gadverdamme'. Dan gaat hij de kleuren van het decor verbeteren. Om het effect van een zwart pak te temperen, legt hij in gedachten over de achtergrond een laag roze. Tom Rooduijn in 'Kleur heeft een mens getekend', 2003

Kobolden, hellepaarden en koppen zonder lichaam

Op de fantastische tekeningen is te zien dat in dedroomwereld van Leo Schatz weinig idylles voorkomen. Als er niet af en toe wat te lachen viel, zou je die wereld houden voor een sadistisch universum. De gestalten laten niet na elkaar te treiteren, pijnigen, beangstigen. Kobolden, hellepaarden, ledematen en koppen zonder lichaam houden in dit panopticum een macabere dans. En daartussen zien we ineens weer een op Leo Schatz gelijkende man die zich met behulp van een reusachtig penseel op een rails wankel staande houdt. Tom Rooduijn in 'Ik heb geen aanleg voor verdriet', 2005